مقدمه  
نفخ (رومینال تیمپانی) یک اختلال گوارشی شایع در گاوهاست که به دلیل تجمع غیرطبیعی گاز در شکمبه ایجاد می‌شود. این عارضه می‌تواند به سرعت پیشرفت کند و در صورت عدم درمان فوری، منجر به مرگ حیوان شود. نفخ معمولاً در اثر تخمیر سریع مواد غذایی در شکمبه رخ می‌دهد و به دو نوع نفخ کفی و نفخ گاز آزاد تقسیم می‌شود. این مقاله به بررسی علل، علائم، روش‌های درمان و راهکارهای پیشگیری از نفخ در گاوها می‌پردازد.  

انواع نفخ  
1. نفخ کفی (Frothy Bloat)  
- ناشی از تشکیل کف پایدار در شکمبه است که گازها را درون محتوای مایع به دام می‌اندازد.  
- معمولاً در اثر مصرف علوفه‌های حاوی پروتئین بالا مانند شبدر، یونجه و گندم زمستانی یا خوراک‌های کنسانتره‌ای ایجاد می‌شود.  
- گازهای تولیدشده در این حالت به‌راحتی از طریق آروغ زدن دفع نمی‌شوند.  

2. نفخ گاز آزاد (Free Gas Bloat)  
- در اثر تولید بیش‌ازحد گازهای تخمیری یا انسداد مری (مانند بلع اجسام خارجی یا تومورها) رخ می‌دهد.  
- گازها در این حالت به صورت آزاد در بالای محتوای شکمبه جمع می‌شوند.  
- در صورت عدم خروج گاز، فشار واردشده بر دیافراگم می‌تواند باعث اختلال در تنفس و مرگ حیوان شود.  

 علل نفخ در گاوها  
عوامل متعددی در بروز نفخ نقش دارند، از جمله:  
- تغذیه با علوفه‌های حساسیت‌زا (شبدر، یونجه، گندم زمستانی)  
- مصرف کنسانتره‌های با نشاسته بالا (جو، ذرت، گندم) بدون سازگاری تدریجی  
- اسیدوز شکمبه‌ای (کاهش pH شکمبه به دلیل تخمیر سریع کربوهیدرات‌ها)  
- کمبود فیبر در جیره غذایی  
- تغییرات ناگهانی در رژیم غذایی  
- شرایط نامناسب چراگاه (علوفه جوان و آبدار خطر نفخ را افزایش می‌دهد)  

علائم بالینی نفخ  
- تورم ناحیه پارالومبار فوسا (مثلث بین آخرین دنده و استخوان لگن)  
- تنفس سریع و سخت (به دلیل فشار گاز بر دیافراگم)  
- بی‌قراری و امتناع از حرکت  
- آروغ نزدن و کاهش اشتها  
- افتادگی رکتوم (در موارد شدید)  
- مرگ ناگهانی در صورت عدم درمان به‌موقع  

درمان نفخ  
1. درمان فوری نفخ گاز آزاد  
- استفاده از لوله معده (توراکار یا شیلنگ مخصوص) برای خروج گاز.  
- حرکت دادن لوله در شکمبه برای اطمینان از خروج کامل گاز.  
- در صورت انسداد مری، باید جسم خارجی را خارج کرد.  

2. درمان نفخ کفی  
- تجویز مواد ضد کف مانند روغن‌های گیاهی یا معدنی (1 تا 1.2 اونس به ازای هر 100 پوند وزن بدن).  
- استفاده از سورفکتانت‌های خوراکی (مانند پلی‌اکسیلن).  
- در موارد شدید، رومنوتومی (جراحی شکمبه) یا تروکارگذاری برای تخلیه گاز ضروری است.  

پیشگیری از نفخ  
1. مدیریت تغذیه  
- افزایش تدریجی کنسانتره در جیره (طی 2 تا 3 هفته).  
- تامین حداقل 10-15% فیبر در جیره غذایی.  
- اجتناب از تغذیه گاوها با علوفه‌های جوان و آبدار به تنهایی.  
- استفاده از افزودنی‌های ضد نفخ مانند موننسین یا پروبیوتیک‌ها.  

2. مدیریت چراگاه  
- چرای کنترل‌شده و جلوگیری از مصرف بیش‌ازحد علوفه حساس.  
- انتخاب گونه‌های کم‌خطر علوفه مانند چچم و برومگراس.  

3. نظارت دامپزشکی  
- معاینه منظم دام‌ها برای تشخیص زودهنگام نفخ.  
- آموزش کارکنان برای شناسایی علائم اولیه.  

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری  
نفخ یک بیماری خطرناک و بالقوه کشنده در گاوهاست که نیاز به مدیریت دقیق تغذیه و چراگاه دارد. با رعایت اصول پیشگیری، از جمله تغییر تدریجی جیره، تامین فیبر کافی و استفاده از افزودنی‌های ضد کف، می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد. در صورت مشاهده علائم، درمان سریع با لوله معده یا مواد ضد کف ضروری است. همکاری با دامپزشک و اجرای برنامه‌های نظارتی می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در کاهش تلفات ناشی از نفخ داشته باشد.  

منابع:  
- دانشگاه های علوم دامی و دامپزشکی  
- سازمان جهانی بهداشت دام (OIE)  
- تحقیقات منتشرشده در مجلات دامپزشکی