بیماری گندیدگی سم در گوسفند و بز یک بیماری عفونی و مسری است که باعث آسیب و تخریب بافتهای سم این حیوانات میشود. این بیماری میتواند منجر به لنگی شدید، کاهش تولید، کاهش ارزش فروش و حتی مرگ حیوانات شود. در این مقاله به بررسی علل، علائم، درمان و پیشگیری از این بیماری میپردازیم.

علل بیماری گندیدگی سم در گوسفند و بز

عامل اصلی این بیماری یک باکتری بیهوازی به نام دیکلوباکتر ندوس (Dichelobacter nodosus) است که یک آنزیم قدرتمند تولید میکند که باعث حل شدن بافت شاخی سم میشود. این باکتری معمولاً با یک باکتری دیگر به نام فوزوباکتریوم نکروفوروم (Fusobacterium necrophorum) همراه است که در محیطهای مرطوب و کثیف وجود دارد و زمینه را برای عفونت با دیکلوباکتر ندوس فراهم میکند. این دو باکتری با هم تشکیل یک عفونت همافزایی میدهند که منجر به التهاب، نکروز، بوی بد و جدا شدن کف و دیواره سم میشود.

عوامل دیگری که میتوانند در بروز و گسترش این بیماری نقش داشته باشند عبارتند از:

•  شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب که باعث افزایش رطوبت و تعرق سم میشود.

•  مراتع و جایگاههای کثیف و بدون زهکشی که باعث ایجاد محیط مناسب برای رشد باکتریها میشود.

•  سمهای اصلاح نشده، ترک خورده یا آسیب دیده که باعث ایجاد جراحات و درگیریهای سم میشود.

•  کمبود برخی مواد معدنی مانند روی، مس، سلنیوم و ویتامین A که باعث ضعیف شدن سم و مقاومت در برابر عفونت میشود.

•  خرید و انتقال حیوانات مبتلا یا ناقل بیماری که باعث شیوع عفونت در گلههای سالم میشود.

علائم بیماری گندیدگی سم در گوسفند و بز

مهمترین علامت این بیماری لنگی شدید حیوانات است که معمولاً در یک یا چند سم شروع میشود. حیوانات مبتلا به هنگام چرا یا حرکت وزن خود را روی سمهای سالم منتقل میکنند و از روی زمین کشیدن سمهای درگیر خودداری میکنند. در موارد شدید، حیوانات ممکن است روی زانوهای خود راه بروند یا روی زمین خوابیده باشند. بیماری میتواند باعث کاهش تولید شیر، پشم، گوشت و توانایی تولید مثل حیوانات شود.

با معاینه سمهای مبتلا میتوان ضایعات بیماری را مشاهده کرد. این ضایعات شامل:

•  التهاب، تورم، قرمزی و گرمی سم

•  ترشحات مرطوب، لزج و بوی بد از شکاف بین دو سم

•  نکروز، تخریب و جدا شدن بافتهای سم از کف و دیواره سم

•  رشد غیرطبیعی، طویل و خم شدن سم

•  درگیری مفاصل و استخوانهای سم

درمان بیماری گندیدگی سم در گوسفند و بز

درمان این بیماری شامل روشهای موضعی، سیستمیک و جراحی است. روشهای موضعی عبارتند از:

•  اصلاح سمهای مبتلا با قیچی یا کاردک برای برداشتن بافتهای مرده، آسیب دیده و اضافی

•  شستشو و ضدعفونی سمهای مبتلا با محلولهای ضدعفونی کننده مانند سولفات مس، سولفات روی، فرمالین، یودوفور یا کلرهگزیدین

•  غوطه وری سمهای مبتلا در حمامهای پا دارویی حاوی مواد ضدعفونی کننده مانند سولفات مس یا سولفات روی

•  استفاده از پمادها، اسپریها یا پودرهای ضدعفونی کننده روی سمهای مبتلا

روشهای سیستمیک عبارتند از:

•  تزریق آنتیبیوتیکهای موثر بر علیه باکتریهای ایجاد کننده بیماری مانند پنیسیلین، استرپتومایسین، تتراسایکلین، اریترومایسین یا اوکسیتتراسایکلین

•  تزریق ویتامینها و مواد معدنی مورد نیاز برای تقویت سیستم ایمنی و بافتهای سم مانند ویتامین A، روی، مس یا سلنیوم

چه مواد غذایی برای پیشگیری از گندیدگی سم در گوسفند و بز توصیه میکنید؟

برای پیشگیری از گندیدگی سم در گوسفند و بز، تغذیه مناسب و متعادل بسیار مهم است. برخی از مواد غذایی که برای سلامت سم حیوانات توصیه میشوند عبارتند از:

•  خوراکهای حاوی مواد معدنی مانند روی، مس، سلنیوم و ویتامین A که باعث تقویت بافتهای سم و مقاومت در برابر عفونت میشوند. میزان مصرف این مواد باید بر اساس نیازهای حیوانات و شرایط محیطی تنظیم شود. برای مثال، در مناطقی که خاک فقیر از مس است، نیاز به مکمل مس بیشتر است. 

•  خوراکهای حاوی پروتئین، کربوهیدرات و چربی کافی که باعث رشد و توانایی حیوانات میشوند. این خوراکها میتوانند شامل علوفههای خشک یا تازه، دانهها، کنجالهها، سبوس گندم و غیره باشند. میزان مصرف این خوراکها باید بر اساس وزن، سن، جنس، نژاد، فعالیت و هدف تولید حیوانات مشخص شود. 

•  آب تمیز و بهداشتی که باعث هضم بهتر خوراکها و از بین بردن سموم از بدن حیوانات میشود. آب باید به میزان کافی و در دسترس حیوانات باشد. کیفیت آب نیز باید کنترل شود و از آلودگی با مواد شیمیایی، باکتریها، جلبکها و غیره جلوگیری شود.

چطور میشه گله خود را از عفونت باکتری ها پاک کرد؟

عفونت باکتریایی یکی از مشکلات رایج در گلههای دام است که میتواند باعث کاهش تولید، بیماری و مرگ حیوانات شود. برای پاک کردن گله خود از عفونت باکتریایی، شما باید چند مرحله را طی کنید:

•  ابتدا باید علت عفونت را شناسایی کنید. برخی از عواملی که میتوانند منجر به عفونت باکتریایی شوند عبارتند از: آلودگی محیط، کمبود بهداشت، تغذیه نامناسب، تنش، زخم، خرید و انتقال دامهای مبتلا و غیره. شما باید این عوامل را شناسایی و رفع کنید.

•  سپس باید علائم عفونت را در حیوانات تشخیص دهید. برخی از علائم عفونت باکتریایی عبارتند از: تب، لرز، افت وزن، اشتها نداشتن، ترشحات، التهاب، تورم، درد، لنگی، سرفه، تنفس سریع و غیره. شما باید حیوانات مبتلا را از بقیه جدا کنید و به دامپزشک مراجعه کنید.

•  سوم، باید درمان مناسب را برای حیوانات مبتلا انجام دهید. معمولا درمان عفونت باکتریایی با تزریق آنتیبیوتیکهای موثر انجام میشود. نوع و مقدار آنتیبیوتیک باید بر اساس نوع باکتری، شدت عفونت و وزن حیوان تعیین شود. شما باید دقیقا طبق دستور دامپزشک عمل کنید و مدت درمان را رعایت کنید.

•  چهارم، باید از برگشت عفونت جلوگیری کنید. برای این کار، شما باید به موارد زیر توجه کنید: رعایت بهداشت محیط و حیوانات، تغذیه مناسب و متعادل، واکسیناسیون و داروی پیشگیری، کنترل و ممیزی دورهای گله، جلوگیری از تنش و فشار روی حیوانات و غیره.

چطور میشه از عفونت باکتری های دام جلوگیری کرد؟

برای جلوگیری از عفونت باکتریایی در دام، شما باید چند نکته را رعایت کنید:

•  بهداشت محیط و حیوانات را حفظ کنید. از آلودگی مراتع، جایگاهها، آب و خوراک دامها جلوگیری کنید. حیوانات را از زخم، آسیب، کثیفی و تنش دور نگه دارید. از مواد شوینده و ضدعفونی کننده مناسب برای تمیز کردن سطوح و تجهیزات استفاده کنید.

•  تغذیه مناسب و متعادل را برای حیوانات فراهم کنید. از خوراکهای حاوی پروتئین، کربوهیدرات، چربی، ویتامین و مواد معدنی کافی استفاده کنید. از خوراکهای آلوده، فاسد، معیوب و مایکوتوکسین دار خودداری کنید. آب تمیز و بهداشتی را به میزان کافی و در دسترس حیوانات قرار دهید.

•  واکسیناسیون و داروی پیشگیری را برای حیوانات انجام دهید. از واکسنهای مناسب برای پیشگیری از بیماریهای واگیردار و خطرناک دامها استفاده کنید. از داروهای پیشگیری برای کنترل انگلها، انگلزدایی و ضدعفونی کننده دستگاه گوارش دامها استفاده کنید. 

•  چکاپ و ممیزی دورهای گله را انجام دهید. حیوانات را به صورت منظم توسط دامپزشک معاینه کنید. علائم و ضایعات بیماری را در حیوانات تشخیص دهید. حیوانات مبتلا را از بقیه جدا کنید و درمان مناسب را برای آنها انجام دهید. از تستهای تشخیصی برای شناسایی عوامل پاتوژن و آنتیژنها استفاده کنید.